Rotasyon ; işletmelerde belirli departmanlarda görev alan çalışanların belirli bir süre için çalıştıkları yerlerini değiştirmeleridir. Bu işlemdeki amaç; bir çalışanın farklı alan ve iş kollarında deneyim kazanmasının sağlanmasıdır. Rotasyon her ne kadar iş rotasyonu olarak belirtilse de değişim ana işin kendisinden ziyade ana işe bağlı görevlerde yapılır. Bu yaklaşım yönetici kademelerinde daha esnek bir şekilde farklı alanları içererek de uygulanmaktadır.
Rotasyon genelde yatay hiyerarşide veya eş pozisyon kademelerinde yapılır. Uygulanan departman ya da görev değişiklikleri terfi olarak nitelendirilmez. Rotasyon süresiz değildir. Rotasyonun geçici ve belirli bir süreyi kapsaması gerekir ve buna göre 1 ve 3 yıl arası uygulama rotasyon için uygun bir süredir. Rotasyon bitiminde çalışan, eski çalıştığı temel departmanına geri dönebilir ya da kendi kariyer planını edindiği tecrübeler dahilinde değiştirebilir.
İş rotasyonu; insan kaynakları departmanları tarafından uygulanan iş basitleştirme, iş zenginleştirme, iş geliştirme gibi iş analizi & organizasyon gelişim tekniklerinden biridir ve şirket için stratejik önemi de büyüktür..
İş rotasyonunun, değişim yönetiminin bir parçası olarak işletmelerin uzun vadede karşılaşabileceği belirsizlikleri en aza indirmek amacıyla uygulandığı da söylenebilir. Çalışanların başka departmanlar hakkında bilgi edinmesinin yanında işten ayrılmalar durumunda ya da acil doldurulması gereken pozisyonlarda rotasyon işletmeler açısından oldukça yararlıdır. Bu nedenlerle rotasyon işletmelerin uzun vadeli planlarına ve sürekliliğine hizmet eden stratejik bir uygulamadır.
İşyerinde rotasyon uygulamasının temel amacı, çalışanları organizasyon içinde farklı birimlerde yetkilendirerek bilgi ve yetenek alanlarını geliştirmek ve farklı beceriler kazanmalarını sağlamaktır. Bu temel amacın yanında rotasyonun diğer amaçları;
Çalışanların en başarılı oldukları alanı deneyimleyerek bulmasını sağlamak,
Çalışanlara farklı kariyer fırsatlarının kapısını aralamak,
Çalışanlar ve ekipler arası iletişimin gelişmesini sağlamak,
Çalışan motivasyonunu ve üretkenliğini artırmak,
Çalışanlara farklı projelerde birbirleriyle çalışma şansı vererek kurum kültürünün güçlenmesini sağlamaktır.
Yukarıda listelendiği gibi çok daha geniş bir alanda kurum açısından oldukça stratejik bir amaçlar bütününe hizmet etmektedir.
Rotasyona önem veren işletmelerde çalışanların bilgi, beceri ve yetkinliklerinin arttığı, bunun sonucu olarak da çalışan bağlılığında ve motivasyonda artış ve kurum kültürünü benimseme konularında olumlu geri bildirimler gözlemlenmiştir. İşten ayrılma oranlarında ve devamsızlıklarda da önemli düzeyde azalmalar raporlanmıştır.
Rotasyon ayrıca ekipler arası iletişim açısından da oldukça önemlidir. İşletmenin farklı departmanlarını deneyimleyen ve geçici süre olsa da farklı ekiplerde rol alan çalışanların daha yaratıcı, çözüm odaklı, uzlaşmacı, empati yapabilen ve yardımsever oldukları gözlenmiştir.
İş rotasyonu uygulanırken en önemli aşamalardan biri hazırlık aşamasıdır. Hazırlık aşamasında programın neden uygulandığı ve sonucunda nelerin beklendiği açıkça belirtilmelidir. Bu noktada SMART hedef yönteminden yararlanılabilir. Hedef açık, net ve ölçülebilir olarak belirlendikten sonra uygulamanın kimleri kapsadığı, maliyeti ve uygulama aşamalarının belirlenmesi gerekmektedir.
Başarılı bir rotasyon uygulaması çalışanların hem yeniliklere hem de değişimlere açık olmasına bağlıdır. Bunun yanında rotasyon birebir çalışanları ve ekipleri ilgilendirdiğinden ilgili kişi ve ekipler haricinde üst yönetim, insan kaynakları ve bölüm yöneticileri de dahil olmak üzere tüm organizasyon kademeleri bilgilendirilmeli ve yazılı olarak bir taahhüt hazırlanmalıdır.
Rotasyon yapılırken ve bir rotasyon programı yönetilirken dikkate alınması gereken konuları şu şekilde sıralayabiliriz:
Programa hangi çalışanların uygun olacağına, çalışanların belirli iş ve görevlere mi yoksa tüm alanlardaki görev ve pozisyonlara başvuru yapıp yapamayacaklarına ilişkin net politikalar oluşturulmalı.
Çalışanların nasıl seçileceğini belirlenmeli. Program zorunlu mu olacak yoksa çalışanlar gönüllü mü olacaklar, bu konuda ekipler bilgilendirilmeli.
Rotasyonun çalışan performans değerlendirmesi üzerinde bir etkisi olup olmayacağı ve rotasyon süresince performans değerlendirmesinin nasıl yapılacağı hakkında çalışanlar bilgilendirilmeli.
Rotasyon kararı konusunda çekimser veya olumsuz davranan çalışanlara rotasyon programının kariyer gelişimini nasıl etkilediği ve iş rotasyonu aracılığıyla kazanılan faydalar olumlu örneklerle vurgulanmalı.
Karşılıklı beklentilerin net bir şekilde anlaşılması için çalışan ve yöneticiler rotasyon hazırlık aşamasında planlamaya dahil edilmeli.
Rotasyon sonucunda tam olarak hangi becerilerin geliştirileceği net bir şekilde anlaşılmalı ve anlatılmalı.
Sadece alt kademelerde değil üst yönetim kademelerinde de iş rotasyonu uygulanıp, sonuçlar gözlemlenmeli.
Çalışanın işinde lokasyon değişikliğine gidilecekse kişilerin özel hayatları dikkate alınmalı.
Yeni görevinde çalışan mentor ve eğitimlerle mutlaka desteklenmeli.
Hazırlık aşamasında programı doğru kurgulayarak, uygulama sorunlarını öngörerek, üst düzey yönetici ve çalışanlarla iletişim kurarak ve onların desteğini sağlayarak, her pozisyon için gerçekçi programlar oluşturarak hem büyük hem de küçük işletmelerde rotasyon programından değer elde edebilir.
İş rotasyonunun faydalarına yukarıdaki paragraflarda genel olarak değindik ancak daha net bir şekilde sıralayacak olursak;
Çalışanların kendi görevleri dışında işletmede neler olup bitiyor ve işler nasıl yürüyor konusunu geniş pencereden görmesini sağlar.
Ara sıra yapılan işin ve görevin değişmesi yeni bir motivasyon duygusu yaratır ve fizyolojik stres veya yorgunluğu en aza indirir.
Farklı uzmanlık alanlarını gözlemleme şansı vermesiyle çalışanın tek bir işte sıkışıp kalma korkusunu azaltır.
Rotasyon ile edindikleri farklı tecrübe sayesinde çalışanlar, mevcut iş yerlerinden ayrılmak zorunda kaldıklarında daha kolay iş bulabilirler.
Çalışanların iş verimini ve üretkenliğini artırır.
Çalışanlar arasında iş esnekliğini artırır ve beceri setlerini geliştirir.
Ekip iletişimini ve sorun çözmeyi sağlayan uzlaşmacı kurum kültürüne katkı sağlar.
Organizasyondaki işten ayrılmaları ve devamsızlığı azaltmaya yardımcı olur.
Her kavramın ve organizasyon stratejisinin doğru uygulandığında avantajları olduğu gibi yanlış uygulama sonucunda da dezavantajları vardır. İş rotasyonu doğru bir kurguda ve iletişim zemininde uygulanmadığında aşağıda bahsedilen dezavantajların ortaya çıkması beklenir;
Bir çalışanın yeni bir role adapte olması ve verimli işler ortaya koyabilmesi için işin temellerini öğrenmesi dolayısıyla belirli bir zamana sahip olması gerekir. Bu nedenle rotasyon, işe alışma ve beceri kazanma sürecinde işletme içinde verimsizliklere neden olabilir.
Zorunlu olarak uygulanan rotasyon programları bazı çalışanları severek çalıştıkları işlerinden uzaklaştırdığı için iş tatminlerini olumsuz yönde etkileyebilir, motivasyonlarını azaltabilir. Bu durum yeni işinden hoşlanmayan, motivasyonu olmayan ve hatta organizasyondan ayrılmayı düşünen, iş tatmini olmayan çalışanlar ortaya çıkmasına neden olabilir.
İş rotasyonu genellikle yatay kademelerde ya da benzer pozisyon seviyelerde yapılır yani çalışanlar rotasyon sonunda bir terfi almazlar bunun yerine a
ynı seviyede farklı bir rol alırlar. Bu durum kariyerinde sürekli yükselmeyi hedefleyen çalışanlar için bir zaman kaybı ya da kendilerini kariyer yolundan uzaklaştıran bir yan adım gibi gelebilir. Böyle düşünen çalışanların kararları dikkate alınmalı ancak rotasyonu kariyerlerinin ileriki dönemlerinde kendilerine fayda sağlayacak daha farklı becerileri öğrenmek için bir fırsat olarak tanımlamak İK ve çalışan arasında orta yolun bulunmasına yardımcı olacaktır.
